“Такой структуры, як полк Каліноўскага, цяпер не існуе”. Што адбываецца з беларускімі ваярамі ва Украіне

За гучнымі заявамі сусветных палітыкаў пра мірныя перамовы паміж Украінай і Расіяй амаль не чуваць пазіцыі тых, хто зараз на лініі фронту супрацьстаіць пуцінскаму войску і штохвілінна рызыкуе сваім жыццём.

“Позірк” грунтоўна паразмаўляў з беларускім ваяром “Сенатам”. Ці прывядуць перамовы да спынення агню? Чаму ён лічыць каманду Дональда Трампа эфектыўнай, а еўрапейскіх палітыкаў — нерашучымі? Якая будучыня чакае Беларусь пасля вайны ва Украіне? І што здарылася з палком Каліноўскага, пра які апошнім часам ходзіць шмат розных чутак?

Некаторыя развагі і заявы “Сената” могуць выклікаць запярэчанні і дыскусіі. “Позірк” гатовы даць ахвотным слова ў адказ.

“Сенат”, які раней даваў каментары на ўмовах ананімнасці, дазволіў назваць сваё сапраўднае імя — Раман Яроменка.

Даведка “Позірку”. 32-гадовы Раман Яроменка служыў у Сілах спецыяльных аперацый Беларусі, у Французскім замежным легіёне. У 2022 годзе далучыўся да абаронцаў Украіны. Цяпер працуе аператарам цяжкага дрона “Вампір” у тактычнай групе Крыўцова ў складзе інтэрнацыянальнага легіёна галоўнага ўпраўлення выведкі (ГУВ) Міністэрства абароны Украіны.

Быў двойчы паранены, мае ўзнагароды ад украінскага камандавання. Браў удзел у шэрагу аперацый на Бахмуцкім, Купянскім, Чарнігаўскім, Харкаўскім і Запароскім накірунках.

Цяпер пасля ранення праходзіць лячэнне ў шпіталі.

У снежні 2024 года Следчы камітэт Беларусі адкрыў на Яроменку крымінальную справу ў межах спецыяльнай вытворчасці па ч. 1 арт. 361¹ і ч. 1 арт. 361⁴ КК (адпаведна “cтварэнне экстрэмісцкага фарміравання, а роўна фарміравання, дзейнасць якога накіраваная на рэабілітацыю нацызму, альбо кіраўніцтва такім фарміраваннем або структурным падраздзяленнем, якое ўваходзіць у яго” — да 7 гадоў пазбаўлення волі; “вярбоўка, іншае ўцягненне асобы ў экстрэмісцкую дзейнасць, навучанне, а таксама іншае садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці” — да 6 гадоў).

Матывацыя — бараніць украінскіх дзяцей, працягваць справу загінулых пабрацімаў

— У размовах, у інтэрнэт-прасторы часта можа пачуць фразу “стаміліся ад вайны“. Што вам асабіста не дае стамляцца, нягледзячы на цяжкасці службы, страту пабрацімаў і раненні?

— Я сюды ехаў у першую чаргу, каб бараніць дзяцей, якіх забіваюць тут, яны ні ў чым не вінаватыя. Другая матывацыя: чым мацней будзе Украіна, тым больш верагоднасці, што хаця б часткова тэрыторыя Беларусі будзе вызваленая. Я як вайсковец разумею, што Украіна зацікаўленая, каб хоць частка Беларусі была для яе бяспечнай. Лукашэнка для яе небяспечны. Украінцы у будучыні пачнуць наладжваць стасункі з Беларуссю, каб не было небяспекі з яе боку. І сёння яны ўжо працуюць над гэтым. Чым лепей будуць стасункі Беларусі з Украінай, тым менш рэжым будзе шчаміць беларусаў.

І трэцяя матывацыя, якая з’явілася ўжо тут: колькасць пабрацімаў, блізкіх мне людзей, якія загінулі. Зразумела, што я не магу спыніцца, бо ў адваротным выпадку атрымаецца, што яны загінулі дарма.

— Беларусы, якія вырашылі ваяваць за Украіну, ад пачатку паўнамаштабнай агрэсіі паўтаралі: “Мы ваюем за Украіну дзеля вызвалення Беларусі”. Гэта давала надзею як людзям у Беларусі, так і эмігрантам. Ці такая фармулёўка сёння актуальная, зыходзячы са становішча на фронце, ці на яе ўжо давялося забыцца, адмовіцца ад яе? Якая актуальная матывацыя сёння ў беларусаў ваяваць за Украіну?

— Нашы мэты не змяніліся. Я тут ва Украіне размаўляю з вайскоўцамі, у тым ліку на высокіх пасадах. Яны разлічваюць, што ў будучыні Беларусь будзе як мінімум нейтральнай, як максімум — хаўруснікам Украіны. Украінцы будуць прыкладаць дзеля гэтага высілкі, і такія магчымасці ў іх ёсць. Свае спецслужбы яны добра “пракачалі” ў параўнанні з 2022 годам. Яны на сёння здольныя рабіць сур’ёзныя рэчы. Я беларус, патрыёт. Мая мэта — вярнуцца ў Беларусь. Мэта пастаўленая, праблема толькі ў інструментах яе дасягнення.

“Беларусаў менш не стала — яны разышліся па розных падраздзяленнях”

— Даходзіць розная інфармацыя пра беларускіх ваяроў ва Украіне. У прыватнасці, што многія сышлі, што полк Каліноўскага фактычна не існуе. Што тут праўда, чаму можна верыць?

— Менш беларусаў на фронце не стала, проста яны разышліся па розных падраздзяленнях. Беларусы, на жаль, не здолелі самаарганізавацца. Таму што будавалі вайсковую структуру (полк імя Каліноўскага. — “Позірк”.) паводле прынцыпу палітычнай арганізацыі. Гэта была стратэгічная памылка.

Тлумачу. Вайсковая структура мае сваю дысцыпліну, іерархію, сістэму канспірацыі і сістэму ўнутранай бяспекі. Усе гэтыя чатыры элементы не былі забяспечаныя, таму што большасць беларусаў, хто сюды прыехаў, былі непрафесійнымі вайскоўцамі і думалі, што гэта такая вайскова-палітычная арганізацыя. Але гэта так не працуе. І праз гэта разваліўся полк імя Каліноўскага. Такой структуры цяпер не існуе. Раней гэта была вайсковая структура, якая выязджала на пэўны сектар фронту, мела свой замкнуты цыкл: рэкруцінг, вучэбка, баявая і тылавая лагістыка, медычнае забеспячэнне, патранаж, медыйная частка, пяхота, дроншчыкі, артылерысты. Было ўсё сваё. Зараз тое, што засталося пад кантролем Дзядзькі (камандзір палка Павел Шурмей. — “Позірк“.) — гэта каля 30 чалавек. І называць палком гэта проста смешна. На піку, уключаючы рэзерв у Польшчы, было каля 500 чалавек, плюс-мінус, дакладныя лічбы не магу сказаць. Непасрэдна ва Украіне на піку знаходзілася каля 350 чалавек, з іх баявой працай займалася каля 200. І 150 было ў рэзерве за мяжой Украіны, якія займаліся, трэніраваліся, як у структуры харугваў, так і самі па сабе. Зараз усё гэта развалілася.

Я служу ў тактычнай групе Мікіты Крыўцова, але мы не ў палку Каліноўскага, мы адносімся да Інтэрнацыянальнага легіёна ГУВ.

Паўтаруся, што беларусаў менш не стала, і новыя прыязджаюць да нас. Розніца цяпер у тым, што людзі на гэтым не піярацца, прынамсі я такога не бачу. Проста робяць сваю працу. На які б кавалак фронту я ні прыехаў, заўсёды чую: “Во, у нас таксама вашы ёсць, беларусы”.

Яны ёсць паўсюдна. Раней яны былі ў адным падраздзяленні, цяпер — у розных, “размазаны тонким слоем масла”. Гэта дыверсіфікацыя рызыкі. Бо ў тым адным месцы, маю на ўвазе ПКК, не было патрэбных складнікаў — сістэмы канспірацыі і ўнутранай бяспекі, таму былі неаднаразовыя спробы прабрацца ў полк звонку. Можа быць, і з гэтай прычыны ўкраінскае камандаванне прыняло рашэнне размеркаваць нас па розных падраздзяленнях.

Яскравы прыклад — Дзяніс Урбановіч, чалавек, які проста не разумее, што такое канспірацыя. Усё, што б ні здарылася, ён адразу дае ў СМІ. Так нельга рабіць і ў мірны час у войску, а ў ваенны тым болей.

Рашучы Трамп і нерашучыя еўрапейцы

— Дзень і ноч ідзе гаворка пра магчымыя перамовы. Патрабаванні Крамля агучаныя, і на іх не можа пагадзіцца ўкраінскі бок. На вашу думку як чалавека “знутры” вайны: ці сапраўды перамовы могуць скончыцца поўным спыненнем агню? Калі наступіць мір — і ці наступіць? Ці можа Украіна перамагчы ў перамовах на тых умовах, якія яна мае на сёння?

— На гэты момант перамовы ці наўрад прывядуць да нейкага выніку. Перамовы ў кожнай вайсковай кампаніі пачынаюцца, або калі адзін з бакоў перамагае канчаткова — і гэта перамовы, блізкія да капітуляцыі, або калі ўжо абодва бакі настолькі выдыхнуліся, што разумеюць: працяг вядзе да дэградацыі дзяржавы ў цэлым. На гэты момант і той, і той бок яшчэ не выдыхнуліся, таму пакуль Пуцін і яго вайсковая арганізацыя не будуць спыняцца. Можа, будуць замарожваць канфлікт на некалькі дзён, на трыццаць дзён.

Мне дадае пазітыву тое, што палітыка каманды Трампа жорсткая: яны шукаюць тое, што карысна ЗША. У першую чаргу — энерганосьбіты, чаму прысвечана турнэ Трампа ў арабскія краіны. У перспектыве гэта можа азначаць, што яны (ЗША. — “Позірк”.) змогуць перакрыць вентыль Пуціну. Раней гэта было немагчыма, у перспектыве можа быць рэальна. Проста пытанне ў тым, калі гэта будзе дарэчным. Пакуль недарэчна.

Еўрапейскіх палітыкаў я лічу крывадушнымі, нерашучымі. Яны куплялі расійскі газ раней праз Германію, цяпер — праз Турцыю. Яны менш даюць Украіне, чым купляюць у Пуціна. Адзінае, што яны інвестуюць ва Украіну, у прыватнасці ў вытворчасць зброі як уласна ўкраінскай, так і ў збор замежнай.

Іншае — каманда Трампа, гэта жывыя, рашучыя людзі, якія вырашаюць пытанні і паспелі ўжо некаторыя вырашыць.

Уся разведвальная інфармацыя, прычым наступальная і абарончая, — гэта ЗША. Хачу заўважыць, што абарончая разведвальная інфармацыя не спынялася ні на дзень. Наступальная спынялася, што дазволіла скончыць аперацыю ў Курскай вобласці, якая і так ішла да дрэннага канца. Там мог быць кацёл маштабам, як у Марыупалі. Гэта нікому не патрэбна. Таму спыненне наступальнай разведвальнай інфармацыі было спадручна ўкраінскаму камандаванню.

Што такое перамога

— Што ўвогуле для вас перамога ў гэтай вайне, якой вы яе бачыце?

— Для цывільных перамога — гэта нешта такое ў радужных колерах. Для мяне як вайскоўца перамога Украіны — гэта незалежнасць краіны ва ўнутранай і знешняй палітыцы, незалежнасць сілавых структур. Зараз яны амаль выбудаваліся, ідзе стратэгічная карпусная рэформа, якая проста ўзніме іх узровень. Па факце, страціўшы тэрыторыі і людзей, дзяржава Украіна стане ў разы мацнейшай, чым была ў 2022 годзе. Тады падняўся народ, а не сілавыя структуры. Яны, зразумела, таксама, але асноўную нагрузку ўзяў на сябе менавіта народ. Цяпер у многіх падраздзелах камандуюць людзі, якія прыйшлі ваяваць у 2022 годзе. Сілавыя структуры сталі народнымі, то бок народ і ёсць сілавыя структуры. А не так, што сілавыя структуры сабе, народ сабе, як гэта ў Беларусі, напрыклад. Ва Украіне раней было, у прынцыпе, тое самае. Цяпер тут шчыльныя гарызантальныя структуры, пачынаючы ад буйных бізнэсоўцаў і заканчваючы “простымі людзьмі”, якія нешта робяць для фронту. Проста цяпер стала менш рэсурсаў, дакладней — запасаў.

З другога боку, з’явілася шмат новых прыватных прадпрыемстваў, якія займаюцца вытворчасцю ўзбраення, ад маленькіх элементаў да БПЛА да вялікіх комплексаў дронаў.

Дзяржава будзе мацнейшай, стане незалежнай — для мяне вось гэта будзе перамога, і не толькі для мяне. Мераць не кіламетрамі тэрыторый ці колькасцю людзей, а тым, на што здольная дзяржава, наколькі яна і сілавыя структуры незалежныя ў сваёй палітыцы.

Напрыклад, ёсць эканамічна моцныя краіны Балтыі. Але яны не з’яўляюцца незалежнымі. Пуцін захоча іх захапіць і іх не падтрымаюць — ён захопіць. Украіна перастала быць такой краінай. Бо Украіна на сёння мае вайскова-прамысловы комплекс, баяздольнае войска, выбудаваную сістэму ваенна-патрыятычнага выхавання. Лукашэнка таксама вырашыў будаваць сістэму ваенна-патрыятычнага выхавання, але там няма неабходнага — ідэалагічнага падмурку. Ва Украіне гэта выбудавана: мы нашчадкі Русі, казакаў і г. д. Таму цяпер вялікая колькасць моладзі ідзе на кантракт, там і выплаты для яе добрыя прадугледжаны.

“Апазіцыйныя структуры — гэта поўны правал”

— Калі-некалі вайна скончыцца. Што гэта будзе азначаць для Беларусі? Можа, краіну канчаткова акупуе Расія?

— Такога не будзе, бо Расія банальна ў гэтым не зацікаўленая. Я служыў у Беларусі, мной камандавалі ў асноўным рускія афіцэры, але з беларускім грамадзянствам. Я добра разумеў іх ідэалогію. Для іх Беларусь — гэта як проксі-дзяржава, для рэалізацыі іх імперскай стратэгіі ім патрэбная фармальна незалежная Беларусь. Пуцін не вечны, і мы не ведаем, як зменіцца гэтая стратэгія ў будучыні і ці зменіцца ўвогуле. Можа, застануцца толькі гандаль і спецслужбы. Такую сваю імперскую стратэгію вядуць, дарэчы, ЗША — за кошт гандлю і спецслужбаў і ў рэдкіх выпадках выкарыстоўваюць вайсковую сілу.

— Якая ўвогуле роля беларусаў у гэтай вайне — тых, хто ваяваў непасрэдна, тых, хто застаўся ў краіне, тых, хто ў эміграцыі? Ці мала дапамагалі Украіне, ці былі абыякавымі?

— Будзем разглядаць кожную групу паасобку, бо няма калектыўнай адказнасці. Беларускія ваяры — яны ўсе выконвалі баявыя задачы, рабілі гэта эфектыўна і матывавана. Яны паказалі ўкраінцам, што беларусы на баку Украіны. Таму што тыя, хто на баку Расіі ваююць, калі я пачынаю па сваіх каналах і сувязі прабіваць — гэта ў асноўным грамадзяне Беларусі, якія не з’яўляюцца часткай беларускага народа. Гэта чачэнцы, рускія, татары, тыя ж украінцы і гэтак далей, бо не кожны грамадзянін Беларусі беларус, носьбіт беларускай культуры. Ёсць жа і грамадзяне Ўкраіны, якія ваююць на баку Расіі, бо лічаць сябе часткай “рускага свету”.

Украінцы бачаць нас, беларусаў, на фронце, на сваім баку, і ім гэта прыемна, яны называюць нас “друзі” — сябры.

Беларускі народ, хай у маленькім маштабе, бо нас тут няшмат, атрымаў баявы досвед, якога няма ні ў ваяроў ЗША, ні ў ваяроў Германіі. Мы атрымалі вайскова-тэхналагічны канцэпт таго, як мусіць развівацца беларускае войска ў будучыні, гэта важна. Бо любую добра працуючую сістэму калісьці можна маштабаваць. Тут з’явілася ідэя, што войска — гэта народ, а народ — гэта войска. Канцэпцыя ўзятая у Ізраіля, украінцы яе перанялі, мы пакуль не можам маштабаваць, але ў будучыні зможам. Улада змяняецца, але народ, войска застаюцца.

Беларусы знутры Беларусі вельмі дапамаглі Украіне ў першую чаргу разведвальнай інфармацыяй, прычым яшчэ да паўнамаштабнага наступу ішоў паток інфармацыі. Тут былі гатовыя да наступу; калі хто думае інакш, то памыляецца.

Беларусы ў эміграцыі. Цяжка вымераць у лічбах, колькі было заданачана. Але агулам лічбы невялікія. Аб’ектыўна маглі больш дапамагчы, разумеючы, колькі людзей з капіталам ці з добрымі заробкамі з’ехала пасля 2020 года. Колькасць ваяроў таксама магла быць большай. Але я разумею, што большасць тых, хто выехаў, не маюць вайсковага характару, менталітэту. Можна ж не быць вайскоўцам, але мець вайсковы характар. Гэта такі ўмоўны працаўнік завода ці былы сілавік. Большасць тых, хто выехаў — з IT, дзеячы культуры, журналісты. Людзі, якія, як правіла, вайсковага менталітэту не маюць. Войска — гэта пра выпрабаванні, пра ахвяру ў тым сэнсе, што табе цяжка, прычым заўсёды, і для цябе цяжкасці мусяць быць нормай жыцця.

Апазіцыйныя структуры — гэта поўны правал. У іх і агулам правал, і па беларускім парадку дня. Я шмат кантактую з людзьмі ў Беларусі. Апазіцыйныя структуры смехатворныя для людзей у Беларусі, нічога добрага я пра іх не чуў. Яны не тое каб дапамагалі — наадварот, перашкаджалі развівацца беларускім вайсковым структурам ва Украіне.

Дарэчы, СМІ таксама вельмі моцна перашкаджалі, бо хайпавалі на плётках, якія мелі, тыражавалі іх і раскручвалі. Войска — гэта пра канспірацыю, а элемент канспірацыі СМІ проста знішчылі, і гэта праблема.

Вяртаючыся да апазіцыйных структур. Паказваючы сваю некампетэнтнасць, яны паказалі і ўкраінскаму боку, што няма з кім размаўляць. Бо там непрафесіяналы ў сферы дзяржаўнасці. Можа быць, прафесіяналы ў сферы палітычных акцый, праектаў, я ў гэтым не разбіраюся. Але ў сістэме дзяржаўнасці, сілавых структур яны некампетэнтныя. Хто адказваў за сілавы блок? Азараў, Сахашчык, Кабанчук, Манько? Яны некампетэнтныя. Таму ўкраінцы ўбачылі, што няма з кім размаўляць.

“Няма такой праблемы, што беларусаў прыціскаюць тут”

— Якія цяпер вострыя праблемы ў беларускіх ваяроў ва Украіне? Ці скранулася справа ў легалізацыі, на праблемы з якой скардзіліся беларусы?

— Літаральна нядаўна прыйшлі добрыя навіны: усё будзе працаваць. Адзінае, што застаецца праблема бюракратыі, тут яе шмат. Другая праблема, што яшчэ раней [Вярхоўная] Рада прыняла закон, што Беларусь — краіна-суагрэсар. Калі гэты закон адменяць, то ўсё стане нашмат прасцей для беларусаў. Вось дзве рэчы: бюракратыя і закон. Але ёсць і такое, што большасць беларускіх ваяроў не ўнікаюць у тонкасці. Яны думаць проста: раз я ваяваў, то мне ўсё паложана. Не, ёсць закон, разбярыся ў законе. Людзі атрымліваюць і часовы, і сталы дазвол на жыхарства і грамадзянства. Вырашаюцца праблемы ў тых, хто скончыў ваяваць і яму заблакавалі рахункі. Марудна, доўга можа быць, але зноў жа бюракратыя. Некаторыя не хочуць гэтым займацца і адразу тэлефануюць журналістам, уздымаюць хай, а гэта толькі раздражняе ўкраінскі бок. Бо механізмы вырашэння праблем ёсьць. Украінцы самі часта ўпіраюцца ў бюракратыю. Такія рэаліі краіны, так яно працуе. Няма такой праблемы, што нас, беларусаў, прыціскаюць тут.

— У вас незвычайны пазыўны — “Сенат”.

— Я ўзяў сабе покліч “Сенат”, таму што гэта адсылка да рымскага ды амерыканскага сената. То бок эфектыўных органаў кіравання, якія абраныя з прафесіяналаў, а не папулістаў. Я жадаю, каб у будучыні ў Беларусі заканадаўчым органам быў аналаг амерыканскага сената — органа, абранага з прафесіяналаў, а не з папулістаў, прыстасаванцаў, карупцыянераў ды бюракратаў, як гэта зараз працуе ў большасці еўрапейскіх парламентаў.