Большасць краін АБСЕ лічыць, што на выбарах не была выказана воля беларускага народа

31 студзеня, Позірк. Асновай улады і легітымнасці любога ўрада з’яўляецца “воля народа, якая свабодна і справядліва выяўляецца падчас перыядычных і сапраўдных выбараў”, а электаральная працэдура 26 студзеня ў Беларусі, “далёка не адпавядала гэтаму агульнаму стандарту”.

Такое сцвярджэнне ўтрымліваецца ў распаўсюджанай 31 студзеня заяве нефармальнай групы сяброў дэмакратычнай Беларусі.

У яе, як вынікае з заявы, цяпер уваходзяць 29 з 57 краін — удзельніц АБСЕ: Бельгія, Балгарыя, Вялікабрытанія, Германія, Грэцыя, Данія, Ірландыя, Ісландыя, Іспанія, Італія, Канада, Кіпр, Латвія, Літва, Люксембург, Нідэрланды, Нарвегія, Польшча, Партугалія, Румынія, Славенія, Украіна, Фінляндыя, Францыя, Харватыя, Чарнагорыя, Чэхія, Швецыя і Эстонія.

Да гэтай заявы таксама далучыліся Аўстрыя, Албанія, Андора, Боснія і Герцагавіна, Ліхтэнштэйн, Мальта, Сан-Марына, Паўночная Македонія і Швейцарыя, якія не ўваходзяць у групу. Такім чынам, заяву падтрымалі 38 з 57 краін АБСЕ.

“Замест таго, каб адлюстроўваць шматпартыйную дэмакратыю, падсправаздачнасць урада выбаршчыкам ці свабоднае і справядлівае волевыяўленне грамадзян, вынік выбараў быў прадвызначаны беларускім урадам. Галасаванне праходзіла ў атмасферы страху і рэпрэсій, калі апазіцыя была пазбаўленая голасу. Больш за тое, беларусам было адмоўлена ў доступе да інфармацыі ад незалежных, плюралістычных СМІ”, — адзначылі аўтары.

Канстатуецца ўзмацненне рэпрэсій у Беларусі ў перадвыбарчы перыяд: “Нягледзячы на тое, што некаторыя палітычныя вязні былі вызваленыя, у Беларусі па-ранейшаму ўтрымліваюцца за кратамі многія іншыя. Больш за 1.250 чалавек застаюцца ў зняволенні. Многія палітвязні зазнаюць ізаляцыю, жорсткае абыходжанне і адсутнасць медычнай дапамогі. Камітэт ААН супраць катаванняў паведаміў, што катаванні ў гэтых турмах маюць сістэматычны, звыклы, шырока распаўсюджаны і наўмысны характар, а вінаватыя застаюцца беспакаранымі”.

Адзначаюцца выпадкі смерці палітычных зняволеных за кратамі.

Звяртаецца ўвага, што “арышты і пераслед журналістаў і работнікаў СМІ таксама дасягнулі рэкорднага ўзроўню”.

“Мы асуджаем удзел і дапамогу Беларусі ў несправакаванай, неапраўданай і незаконнай агрэсіўнай вайне Расіі супраць Украіны і асуджаем сур’ёзныя, працяглыя парушэнні правоў чалавека, здзейсненныя беларускімі ўладамі. Мы зноў звяртаемся да беларускіх уладаў з заклікам неадкладна і безумоўна вызваліць усіх палітычных вязняў і забяспечыць іх рэабілітацыю”, — гаворыцца ў дакуменце.

“Ніякія выбары не могуць лічыцца свабоднымі і справядлівымі ці адпаведнымі міжнародным стандартам, калі яны праходзяць у абстаноўцы бесперапынных рэпрэсій, што характарызуюцца сталым ціскам на грамадзянскую супольнасць, адвольнымі затрыманнямі і паўсюднымі парушэннямі правоў чалавека, а таксама абмежаваннямі любога сапраўднага палітычнага ўдзелу і адсутнасцю кандыдатаў ад апазіцыі, якія заслугоўваюць давер”, — лічыць 38 краін АБСЕ.

Яны нагадалі, што “ў апошнія месяцы БДІПЧ [АБСЕ] прыкладала намаганні па ўзаемадзеянні з беларускімі ўладамі па пытаннях назірання за выбарамі ў адпаведнасці з абавязкамі, узятымі на сябе Беларуссю ў Капенгагене ў 1990 годзе”.

“Запозненае запрашэнне беларускіх уладаў, накіраванае толькі за дзесяць дзён да прэзідэнцкіх выбараў, не дазволіла БДІПЧ атрымаць доступ да ключавых этапаў выбарчага працэсу, што зрабіла немагчымым паўнавартаснае назіранне. Гэта з’яўляецца яшчэ адным доказам таго, што гэты выбарчы працэс не адрозніваўся празрыстасцю і дакладнасцю”, — заявілі ў групе.

“На жаль, такі падыход да выканання абавязацельстваў АБСЕ цалкам адпавядае папярэднім рашэнням Беларусі. Апрача перашкоды паўнавартаснаму назіранню за гэтымі выбарамі, Беларусь не запрасіла АБСЕ да назірання за парламенцкімі выбарамі ў лютым 2024 года. Беларусь таксама не дасягнула прагрэсу ў выкананні рэкамендацый, якія ўтрымліваюцца ў справаздачах Маскоўскага механізма за 2020 і 2023 гады, і не адказала на пытанні, узнятыя ў Венскім механізме ў 2024 годзе”, — гаворыцца ў заяве.

Адзначаецца, што “пасля фальсіфікацыі прэзідэнцкіх выбараў 2020 года беларускія ўлады распачалі жорсткія рэпрэсіі супраць апазіцыянераў, праваабаронцаў, прадстаўнікоў грамадзянскай супольнасці, журналістаў і іншых грамадзян, якія адважваюцца выказваць сваю нязгоду ці іншадумства”.

“Перад тварам такога поўнага грэбавання прынцыпамі і абавязальніцтвамі АБСЕ з боку беларускіх уладаў мы падкрэсліваем права беларусаў вызначаць сваю будучыню сапраўды свабодным і справядлівым чынам і мець магчымасць рабіць гэта без страху, прыгнёту і знешняга ўмяшання”, — заявілі ў групе і адзначылі, што будуць і надалей “працягваць падтрымліваць надзею беларускага народа на свабодную, дэмакратычную і незалежную Беларусь”.

Пра стварэнне нефармальнай групы сяброў дэмакратычнай Беларусі ў АБСЕ стала вядома 3 кастрычніка 2023 года, першапачаткова ў яе ўваходзіла 10 дзяржаў. Далей іх колькасць павялічылася да 29.

Пры гэтым у яе складзе ў параўнанні з ранейшай заявай ад 26 ліпеня 2024 года адбылася адна змена: у яе склад увайшла Украіна, як мяркуецца, выйшлі — ЗША, якія выступілі 30 студзеня ў АБСЕ з асобнай заявай па выбарах у Беларусі.

Паводле папярэдніх звестак Цэнтрвыбаркама, на мерапрыемстве, якое афіцыйны Мінск лічыць “прэзідэнцкімі выбарамі”, Аляксандр Лукашэнка атрымаў 5.136.293 голаса (86,82%). Канчатковыя вынікі будуць падведзеныя 3 лютага.

Электаральная працэдура прайшла пад поўным кантролем уладаў і на фоне беспрэцэдэнтнага ўзроўню рэпрэсій.