Рабочая група ААН прызнала факт адвольнага пазбаўлення волі Паліны Шарэнда-Панасюк
19 лістапада, Позірк. Рабочая група ААН па адвольных затрыманнях (WGAD) прызнала факт адвольнага пазбаўлення волі актывісткі Паліны Шарэнда-Панасюк і звярнула ўвагу на сістэматычную практыку адвольных затрыманняў у Беларусі, паведамляе праваабарончая арганізацыя Respect-Protect-Fulfill.
WGAD разгледзела справу Шарэнды-Панасюк і на сваім апошнім пасяджэнні 25-29 жніўня 2025 года вынесла рашэнне, у якім адзначыла, што яна была пазбаўленая волі за рэалізацыю свайго права на свабоду выказвання меркавання.
Рабочая група таксама пагадзілася з меркаваннем спецыяльнага дакладчыка па пытанні аб становішчы ў галіне правоў чалавека ў Беларусі, які рэкамендаваў Мінску адмяніць артыкулы 368 (абраза прэзідэнта) і 369 (абраза службовай асобы) Крымінальнага кодэкса.
Адзначаецца, што падчас крымінальных працэсаў над Шарэнда-Панасюк былі груба парушаныя яе правы на справядлівае судовае разбіральніцтва. У прыватнасці, да парушэнняў адносяцца неабгрунтаванае закрыццё судовых пасяджэнняў па некаторых крымінальных справах, змяшчэнне жанчыны ў клетку падчас працэсу, агульная залежнасць суддзяў ад выканаўчай улады і адсутнасць бесстароннасці.
Таксама рабочая група пагадзілася з высновамі спецдакладчыка аб адсутнасці ў Беларусі незалежнай судовай сістэмы і адзначыла, што суддзі вядуць абвінаваўчую вытворчасць, парушаючы прэзумпцыю невінаватасці і права абвінавачанага на доступ да адваката.
Група асобна ахарактарызавала і асудзіла практыку прымянення арт. 411 Крымінальнага кодэкса (злоснае непадпарадкаванне законным патрабаванням адміністрацыі папраўчай установы), якая выкарыстоўваецца для бестэрміновага падаўжэння тэрміну пазбаўлення волі.
Падкрэслена, што сістэматычнае даданне новых абвінавачанняў, каб перашкодзіць вызваленню палітзняволенай Шарэнда-Панасюк, уяўляе сабой практыку, падобную “карусельнаму” ўтрыманню пад вартай, і цалкам не адпавядае міжнародным стандартам.
Эксперты прыйшлі да высновы, што гэты разам з іншымі выпадкамі можа сведчыць аб шырока распаўсюджанай або сістэматычнай практыцы адвольнага затрымання ў Беларусі.
Дзяржавы абавязаны прадухіляць дзеянні, якія могуць уяўляць сабой злачынствы супраць чалавечнасці, і караць за такія дзеянні ў выпадку іх здзяйснення, падкрэсліваецца ў заяве.
Рабочая група настойліва заклікала Беларусь “неадкладна выправіць сітуацыю” з Шарэнда-Панасюк, забяспечыць поўную кампенсацыю шкоды, расследаваць абставіны адвольнага пазбаўлення яе волі і прыняць адпаведныя меры ў дачыненні да асоб, адказных за парушэнне яе правоў.
Шарэнда-Панасюк знаходзілася ў няволі з 3 студзеня 2021 года. Праз шэсць месяцаў пасля затрымання суд Маскоўскага раёна Брэста прыгаварыў яе да 2 гадоў пазбаўлення волі ва ўмовах агульнага рэжыму паводле арт. 364 (гвалт у дачыненні да супрацоўніка органаў унутраных спраў), 369 і 368 КК.
У красавіку 2022 года, кастрычніку 2023-га і кастрычніку 2024-га палітзняволеную прызнавалі вінаватай па арт. 411 КК. Дадаткова яна атрымала тры гады і адзін дзень пазбаўлення волі.
Аб вызваленні Шарэнда-Панасюк стала вядома 1 лютага 2025 года. 6 лютага яна была эвакуяваная ў Вільнюс.
Пасля вызвалення ў дачыненні да Шарэнды-Панасюк на радзіме былі распачатыя яшчэ дзве крымінальныя справы: паводле арт. 361 (заклікі да захадаў абмежавальнага характару (санкцый), іншых дзеянняў, накіраваных на прычыненне шкоды нацыянальнай бяспецы) і 422 (ухіленне ад прэвентыўнага нагляду) Крымінальнага кодэкса.
