Экспертыза не выявіла ілжывых фактаў, распаўсюджаных Ільяшом — меркаванне журналіста Ваганава

8 верасня, Позірк. Экспертыза “не выявіла ніводнага ілжывага факту”, распаўсюджанага журналістам Ігарам Ільяшом. Такое меркаванне выказаў вядомы ў мінулым журналіст Сяргей Ваганаў — дзядуля жонкі палітвязня Кацярыны Андрэевай (Бахвалавай), таксама журналісткі і палітзняволенай, якая адбывае працяглы тэрмін.

Паводле яго, на пасяджэннях 4 і 5 верасня, калі Мінскі гарадскі суд “заслухоўваў высновы псіхалінгвістычнай экспертызы”, прагучала “абсалютная прадузятасць да публікацый Ільяша, заснаваная на асабістых палітычных поглядах” загадчыка кафедры Белдзяржуніверсітэта, доктара версіі.

У якасці аргументаў эксперт прывёў выкарыстанне Ільяшам у сваіх артыкулах тэрміна “палітвязні”, бо ў беларускім заканадаўстве такога тэрміна не існуе, удакладніў Ваганаў.

“Так, не існуе, але ён існуе ў сусветнай паліталогіі, — падкрэслівае Ваганаў на сваёй старонцы ў “Фэйсбуку”. — Як існуе і тэрмін “палітычная эміграцыя”. Але на думку эксперта трэба карыстацца тэрмінам “бягучыя апазіцыянеры”. А тэрмін “дыктатура”, якім неаднаразова карыстаюцца прадстаўнікі ўлады, уключаючы прэзідэнта. Нельга пісаць і “вайна супраць Украіны”, бо гэта, з пункту гледжання эксперта, “вайна супраць кіеўскага рэжыму”, а не супраць народа… Лебядзінскі, безумоўна, мае права на такі пункт гледжання. Але прычым тут экспертыза?“

Акрамя таго, на яго думку, эксперт праявіў “абсалютную некампетэнтнасць у пытаннях прафесійнай журналістыкі” — “не ведае правіл публікацыі журналісцкіх матэрыялаў на інтэрнет-рэсурсах, ні разу не скарыстаўся гіперспасылкамі на крыніцы літаральна да кожнага артыкула Ільяша, часткова афіцыйныя”.

Паводле Ваганава, Лебядзінскі растлумачыў шматмесячную працу над экспертызай “працай у пошуку абгрунтаваных доказаў, а цяжкасць — вопытнасцю журналіста, яго высокай прафесійнасцю, даслоўна — “майстэрствам”: “Такі, маўляў, Ільяш мудрагелісты ў сваім імкненні глыбока схаваць намер дыскрэдытаваць дзяржаву і палітыку яго кіраўніцтва.

Пры гэтым, на яго думку, суддзя Сяргей Кацэр “вёў гэтую частку працэсу аб’ектыўна, цалкам <…> адпаведна працэсуальным нормам”.

Іліяша абвінавачваюць паводле арт. 369¹ (дыскрэдытацыя Рэспублікі Беларусь) і ч. 2 арт. 361⁴ (садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці) Крымінальнага кодэкса.

Аб яго затрыманні паведамілі праўладныя рэсурсы 22 кастрычніка 2024 года. З публікацый вынікала, што ён затрыманы за інтэрв’ю незалежным СМІ. Заяўлялася, што тым самым ён займаўся “садзейнічаннем экстрэмісцкім фарміраванням”. Таксама сцвярджалася, што журналіст ажыццяўляў “збор даных для замежных разведак — даваў каментары ўкраінскім выданням”.

На відэазапісе сілавікоў Ільяш сказаў, што да ліпеня 2021 года з’яўляўся штатным супрацоўнікам тэлеканала “Белсат”, пасля гэтага стаў журналістам-фрылансерам. “На працягу гэтых гадоў я неаднаразова даваў інтэрв’ю розным медыя, у ліку якіх былі і рэсурсы, якія былі прызнаныя на тэрыторыі Беларусі “экстрэмісцкімі фарміраваннямі” ў той ці іншы час”, — сказаў ён.

Журналіст асобна згадаў, што сярод замежных СМІ, якія да яго звярталіся па інтэрв’ю, былі ўкраінскія. У прыватнасці, на кантакт выходзіў “украінскі журналіст, які праводзіў расследаванне наконт магчымага ўдзелу беларускіх войскаў ва ўварванні ва Украіну”.

У ліпені 2021 года Ільяша затрымлівалі на 10 дзён, ён быў у статусе падазраванага паводле ч. 1 арт. 342 КК (арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак, або актыўны ўдзел у іх). Далейшага ходу крымінальную справу не атрымала.

Жонка Ільяша Кацярына Андрэева ​​(Бахвалава) была затрымана разам са сваім аператарам Дар’яй Чульцовай 15 лістапада 2020 года. Яна вяла прамы эфір з месца разгону сілавікамі людзей, якія прыйшлі ўшанаваць памяць забітага актывіста Рамана Бандарэнкі (“плошча Перамен” — двор на вул. Чарвякова ў Мінску).

У лютым 2021 года суд Фрунзенскага раёна Мінска прызнаў журналістак вінаватымі ў “арганізацыі дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак“ (арт. 342 КК), і прыгаварыў да двух гадоў пазбаўлення волі.

Беларускія праваабаронцы прызналі іх палітвязнямі.

13 ліпеня 2022 года Гомельскі абласны суд прыгаварыў Андрэеву да 8 гадоў пазбаўлення волі паводле ч. 1 арт. 356 КК (здрада дзяржаве). Паколькі раней яна ўжо была прыгаворана да зняволення, шляхам частковага складання канчатковым пакараннем ёй прызначылі пазбаўленне волі на тэрмін 8 гадоў і 3 месяцы. Адлік вядзецца з моманту затрымання восенню 2020 года.

20 верасня 2022 года Вярхоўны суд не задаволіў скаргу Андрэевай на рашэнне Гомельскага абласнога суда і пакінуў гэты прысуд у сіле. Разам з тым ВС адкарэктаваў фармулёўку абвінавачання — “выдача дзяржаўных сакрэтаў замежнай арганізацыі, замежнай дзяржаве” заменена на “шпіянаж”.

У верасні таго ж года Чульцова выйшла на волю. Цяпер пражывае ў Польшчы.

Паводле звестак Беларускай асацыяцыі журналістаў, зараз у месцах пазбаўлення волі ўтрымліваецца 36 прадстаўнікоў СМІ.