Фінскі гісторык: У нас таксама быў своеасаблівы “Лукашэнка“
29 сакавіка, Позірк. Аляксандр Лукашэнка ў мінулыя гады мог натхняцца палітыкай Фінляндыі часоў халоднай вайны. Такое меркаванне выказаў фінскі гісторык Тоні Стэнстром на прэзентацыі сваёй кнігі “Беларусь: замоўчваная гісторыя” (“Belarus: silenced history”) 28 сакавіка ў Варшаве.
Выданне даступна на англійскай і фінскай мовах.
“Калі глядзець на меркаванне [Лукашэнкі] аб Фінляндыі, я думаю, што ён крыху па-іншаму глядзеў на нас <…>. Калі была халодная вайна, Фінляндыя была нейтральная. Мы не былі ні ў складзе Варшаўскага пакта, ні ў складзе НАТО. Рынкавая эканоміка, вядома, была, дэмакратыя была, але ў нас была, але была дэмакратыя.
“У нас таксама быў свайго роду “Лукашэнка” гістарычна — прэзідэнт Урха Калева Кекконен*. Аб ім, дарэчы, у Расіі вельмі многія ведаюць. Ён быў [на пасадзе] 25 гадоў. Практычна ўся наша знешняя палітыка халоднай вайны была пабудавана ім. <…> У нас былі сяброўскія сувязі з СССР, што канкрэтна азначала тое, што была самацэнзура. Г.зн. нельга было крытыкаваць Савецкі Саюз, каментаваць міжнародныя падзеі. Але ў нас была савецка-фінская вайна [1940 года], не заўсёды адносіны былі цёплымі. Таму мы лічым, што гэта не было сумленнае сяброўства [з Масквой]“, — дадаў спікер.
“Яшчэ быў такі цікавы момант: у 1973 годзе Кекконен абвясціў, што ўсе партыі згодныя з тым, што ён прэзідэнт — і ўсё: адмяніліся выбары, і ён працягваў займаць сваю пасаду. Але, як вы ведаеце, гэта не зусім заходняя традыцыя. Таму ён даволі супярэчлівая фігура, — працягнуў гісторык. — Калі гаварыць з пажылымі людзьмі ў Фінляндыі, яны часта скажуць: так, ён малайчына. “Бацька” навёў парадак. Але маё пакаленне пачынае ўжо задаваць пытанні”.
Паводле аўтара кнігі, калі даследаваць “самаідэнтыфікацыю лукашэнкаўскай Беларусі”, то, “напэўна, [Лукашэнка] таксама бачыць крыху такім пасярэднікам: мы не зусім Усход, не зусім Захад, мы знаходзімся тут у цэнтры”: “Яго меркаванне, вядома, памянялася пасля таго, як Фінляндыя ўвайшла ў NATO [у красавіку 2023 года]. Мы таксама сталі“варожай дзяржавай”.
Гаворачы аб афіцыйным гістарычным наратыве Мінска, Стэнстром падкрэсліў, што ён “фактычна зараз вызначаецца адным чалавекам”: “Наратыў Лукашэнкі пачынаецца 3 ліпеня 1944 года, калі Чырвоная армія ўвайшла ў Мінск”.
Разважаючы пра будучыню Беларусі, аўтар пагадзіўся з версіяй, што “ўсё залежыць ад таго, што адбудзецца зараз ва Украіне”.
“Іншы важны момант — тое, пра што казала Святлана Алексіевіч. Вось гэты канец “савецкага чалавека”. Мы жывем ужо ў 2025 годзе. Прайшло ўжо больш за 30 гадоў з распаду СССР. Усё менш людзей ведае нешта пра той перыяд. Я, напрыклад, тады не існаваў. <…> Для новага пакалення свет адкрываецца па-іншаму. Калі глядзець на тых студэнтаў, з якімі я пазнаёміўся ў БДУ (Стэнстром, будучы студэнтам, у 2015 годзе правёў адзін семестр па абмене ў гэтым ВНУ. — “Позірк”.) , яны не моцна адрозніваюцца ад нашых. Беларусы-такія ж еўрапейцы, як і мы. Калі паняцце Еўропы пашыраецца, то і мяжа паміж Усходам і Захадам сціраецца“, — сказаў ён.
На думку спікера, на сітуацыю ў краіне таксама будзе ўплываць узмацненне ролі Польшчы і краін Балтыі ў рэгіёне.
*Займаў прэзідэнцкую пасаду афіцыйна чатыры тэрміны запар — з 1956 па 1981 гады. Да гэтага быў міністрам унутраных і замежных спраў, а таксама прэм’ер-міністрам. У 1973 годзе пастановай парламента яго трэці тэрмін быў працягнуты на пяць гадоў без правядзення выбараў.