АБСЕ назвала парушэннем міжнародных абавязацельстваў адмову беларускіх уладаў запрашаць яе назіральнікаў на выбары
9 студзеня, Позірк. Рашэнне не запрашаць назіральнікаў АБСЕ на парламенцкія выбары супярэчыць міжнародным абавязацельствам Беларусі, гаворыцца ў заяве арганізацыі.
“Выклікае глыбокае шкадаванне той факт, што беларускія ўлады вырашылі не запрашаць назіральнікаў на маючыя адбыцца парламенцкія выбары ў краіне ад дзяржаў АБСЕ праз Бюро па дэмакратычных інстытутах і правах чалавека (БДІПЧ) і Парламенцкую асамблею (ПА АБСЕ)”, — заявілі 8 студзеня кіраўнікі інстытуцый Матэа Мекачы (Італія) і Піа Каума (Фінляндыя). Паводле іх слоў, якія прыводзіць прэс-служба АБСЕ, гэта рашэнне супярэчыць прынцыпу празрыстасці, які неабходны для правядзення сапраўды дэмакратычных выбараў.
“Мы глыбока занепакоеныя тым, што рашэнне не запрашаць дзяржавы АБСЕ праз БДІПЧ для назірання за парламенцкімі выбарамі ў Беларусі перашкодзіць грамадзянам і інстытутам краіны скарыстацца бесстаронняй, празрыстай і ўсёабдымнай экспертызай, — заявіў Мекачы. — Гэта супярэчыць абавязацельствам, узятым Беларуссю, і супярэчыць як літары, так і духу супрацоўніцтва, на якім заснавана АБСЕ”.
“Рашэнне беларускага ўрада ўхіліцца ад свайго абавязацельства запрасіць назіральнікаў АБСЕ выклікае занепакоенасць і супярэчыць найлепшым інтарэсам беларускага народа”, — лічыць Піа Каума. Яна выказала “глыбокае шкадаванне”, што ПА АБСЕ адмаўляюць у магчымасці зрабіць свой унёсак у дэмакратычнае развіццё з дапамогай назірання, якое асамблея вяла ў Беларусі з 1995 года. Каума заклікала беларускія ўлады да “большай адкрытасці”.
У заяве АБСЕ адзначаецца, што выбары — цэнтральны элемент дэмакратычнага працэсу і БДІПЧ назірае за імі ва ўсім рэгіёне АБСЕ, “выкарыстоўваючы комплексную метадалогію, якая распрацоўвалася на працягу многіх гадоў і выкарыстоўваецца аднолькава ў кожнай краіне”.
“БДІПЧ ужо пачаў кансультацыі з Беларуссю ў кастрычніку 2023 года, каб дасягнуць пагаднення аб разгортванні місіі па ацэнцы патрэбаў перад выбарамі, што з’яўляецца пачатковым і вырашальным крокам у вызначэнні таго, ці варта разгортваць назіранне за выбарамі і ў якім фармаце”, — паведамляе арганізацыя.
Падкрэсліваецца, што пасля прэзідэнцкіх выбараў 2020 года парламенцкія выбары 25 лютага 2024 года стануць другім выпадкам, калі БДІПЧ не зможа назіраць за выбарамі ў Беларусі праз адсутнасць своечасовага запрашэння ад нацыянальных уладаў.
“Усе дзяржавы АБСЕ неаднаразова прызнавалі каштоўнасць назірання БДІПЧ і эфектыўнасць яго ўсёабдымнай і аб’ектыўнай метадалогіі. Яны таксама абавязаліся запрашаць назіральнікаў з іншых дзяржаў — удзельніц АБСЕ і Парламенцкай асамблеі АБСЕ для назірання, а таксама аператыўна выконваць ацэнку і рэкамендацыі БДІПЧ па выбарах. Парламенцкія назіральнікі ад ПА АБСЕ перадаюць у распараджэнне АБСЕ свае палітычныя веды і асабісты досвед у выбарчых працэсах у рамках работы па назіранні за выбарамі, якая праводзіцца па ўсім рэгіёне АБСЕ”, — гаворыцца ў заяве.
Адзначаецца, што БДІПЧ, хоць і не зможа назіраць за парламенцкімі выбарамі, працягвае сачыць за падзеямі, якія разгортваюцца ў Беларусі, у адпаведнасці са сваім мандатам.
Міністэрства замежных спраў у сваім тэлеграм-канале “Голас МЗС” заявіла, што прычынамі адмовы запрашаць назіральнікаў АБСЕ на выбары 25 лютага сталі “геаграфічныя і функцыянальныя перакосы” ў сістэме гэтай арганізацыі, “дэградацыя атмасферы міждзяржаўнага ўзаемадзеяння” на яе прасторы і “пагаршэнне па віне Захаду лагістычных магчымасцяў выезду і ўезду з Беларусі”. МЗС заявіў пра гатоўнасць “перагледзець свае падыходы ў выпадку адмовы захаду ад незаконнай санкцыйнай палітыкі і спробаў умяшання ва ўнутраныя справы нашай краіны”.
26 лістапада 2023 года старшыня Цэнтрвыбаркама Ігар Карпенка, кажучы пра верагоднасць прысутнасці місіі назіральнікаў АБСЕ, адзначыў: “Мы як бы не супраць гэтай арганізацыі, знаходзімся ў ёй, узаемадзейнічаем”, аднак пры гэтым не раз узнімалася пытанне, што “трэба выпрацаваць нейкія адзіныя стандарты, якія б ужываліся ўсюды аднолькава”.
“Так атрымліваецца, што суверэнітэт некаторых абавязкова трэба забяспечваць, а ў некаторых дзяржаў можна таптаць гэты суверэнітэт, нахабна ўмешваючыся ва ўнутраныя справы. Гэта недапушчальна. Мы павінны разумець, што выбары мы праводзім у першую чаргу для сябе, і задача ЦВК — стварыць умовы для таго, каб выбаршчык, народ, які з’яўляецца крыніцай улады <…>, мог свабодна прыйсці на выбарчыя ўчасткі і зрабіць усвядомлены выбар на карысць таго ці іншага дэпутата”, — заявіў Карпенка.
З 1996 года незалежныя назіральнікі не прызналі ніводную выбарчую кампанію ў Беларусі транспарэнтнай і адпаведнай стандартам АБСЕ. Гэта нязменна выклікала негатыўную рэакцыю ў Мінску, які скардзіўся на “падвойныя стандарты”, а апошнім часам загаварыў пра “электаральны суверэнітэт”.