Праваабаронцы: Заснаванне пазіцыі ўпаўнаважанага па правах грамадзян Беларусі немэтазгоднае

2 красавіка, Позірк. Заснаванне пазіцыі ўпаўнаважанага па правах грамадзян Беларусі “немэтазгоднае і неэфектыўнае”, гаворыцца ў сумеснай заяве праваабарончых арганізацый наконт ініцыятывы Каардынацыйнай рады стварыць такі інстытут.

Праваабаронцы заклікалі “вытрымліваць баланс паміж стварэннем протаэкасістэмы дэмакратычных сіл (протаурад, пратапарламент) і важнасцю захавання рэальных сэнсаў і сутнасці існых у міжнароднай практыцы прававых інстытутаў, асабліва ў кантэксце праваабарончага парадку”.

Яны таксама заклікалі “пазбягаць абгрунтавання адыходу ад базавых прававых прынцыпаў і стандартаў умовамі “асаблівай сітуацыі”; засноўваць рашэнні пра заснаванне дадатковых структур і пазіцый у рамках праваабарончага парадку з улікам наяўнай сістэмы арганізацый і механізмаў, што займаюцца адвакацыяй і абаронай правоў чалавека, пазбягаючы непатрэбнага дублявання і размывання праваабарончага парадку дня”.

Адзначаецца, што ў пытаннях абароны правоў чалавека варта рэальна ўлічваць пазіцыю беларускіх праваабарончых арганізацый, якія “даўно сфармавалі ўстойлівую супольнасць, што мае міжнародную рэпутацыю”. Таксама неабходна “пазбягаць фармалізму ў дыялогу і кансультацыях, якія забяспечваюць удзел усіх зацікаўленых бакоў; выкарыстоўваць пры распрацоўцы дакументаў і заяў больш глыбокую юрыдычную экспертызу, якая ў максімальнай ступені абапіралася б на міжнародныя стандарты і каштоўнасці прыхільнасці вяршэнству права”.

Заснаванне адпаведнай пазіцыі праваабаронцы лічаць немэтазгодным і неэфектыўным, бо пералік функцый упаўнаважанага занадта шырокі, іх немагчыма эфектыўна рэалізоўваць у наяўных умовах.

“Ва ўмовах эміграцыі (выгнання) немагчыма забяспечыць адпаведнасць інстытута Упаўнаважанага Парыжскім прынцыпам ні ў частцы належнага выканання функцый і ролі згодна са стандартам, ані ў частцы належнага забеспячэння незалежнасці, што ўзаемазвязана. У тым ліку немагчыма забяспечыць наяўнасць інфраструктуры, якая забяспечвае бесперабойнае ажыццяўленне дзейнасці Упаўнаважанага, і дастатковае фінансаванне <…>, а таксама наяўнасць шырокіх паўнамоцтваў”, — гаворыцца ў заяве.

У цяперашніх умовах упаўнаважаны з такім шырокім фармальным мандатам, на думку падпісантаў дакумента, на практыцы “не будзе мець ніякіх дадатковых магчымасцей” у параўнанні са структурамі дэмсіл, праваабарончымі арганізацыямі і існымі міжнароднымі механізмамі па Беларусі, таму “дубляванне і перасячэнне іх функцый не апраўданае і неэфектыўнае”.

Прапанова распаўсюдзіць мандат упаўнаважанага як на грамадзян Беларусі ўнутры краіны, так і па-за яе межамі, ім бачыцца малаэфектыўнай: “Для гэтага няма ніякіх інструментаў”.

Пры гэтым праваабаронцы канстатавалі, што трэба надаваць больш увагі абароне правоў беларусаў, што знаходзяцца ў вымушанай эміграцыі як у краінах ЕС, так і па-за яго межамі. Таму, на іх думку, “была б мэтазгодным і своечасовым заснаванне адмысловай пасады ў структурах дэмакратычных сіл, мандат якой быў бы засяроджаны выключна на адвакатаванні і абароне правоў беларусаў у выгнанні”.

Заяву падпісалі Беларускі Хельсінкскі Камітэт, “Прававая ініцыятыва”, Беларускі дом правоў чалавека імя Барыса Звозскава, Беларускі ПЭН, Human Constanta, праваабарончы цэнтр “Вясна”, Офіс па правах людзей з інваліднасцю, Lawtrend, Respect-Protect-Fulfill.