Мінімум 37 чалавек прысуджаныя да прымусовага псіхіятрычнага лячэння па палітычна матываваных справах — “Вясна”

10 лістапада, Позірк. Не менш за 37 чалавек прысуджаныя ў Беларусі да прымусовага псіхіятрычнага лячэння па палітычна матываваных крымінальных справах, паведамляе праваабарончы цэнтр “Вясна”.

Цяпер мінімум 21 палітвязень праходзіць прымусовае лячэнне.

Некаторыя з накіраваных на такое лячэнне ўключаныя ў спісы “экстрэмістаў” і “тэрарыстаў”.

На думку праваабаронцы Паўла Сапелкі, у выпадку прымянення прымусовага псіхіятрычнага лячэння ў стацыянары “ў дачыненні да асоб, не небяспечных для сябе і навакольных на момант прымянення гэтых мер, варта казаць пра адвольнае пазбаўленне волі”. На такой падставе праваабарончая супольнасць прызнае накіраваных на прымусовае лячэнне палітвязнямі.

Паводле даных “Вясны”, часцей за ўсё людзі трапляюць на такое лячэнне ў выніку асуджэння ў якасці “асоб, якія ўчынілі грамадска небяспечнае дзеянне, прадугледжанае крымінальным законам, у стане несвядомасці або тых, хто захварэў пасля здзяйснення злачынства псіхічным разладам (захворваннем)” (п. 13 ст. 6 КПК). Такія справы разглядаюцца ў закрытым рэжыме.

Самая вядомая асуджаная паводле такога абвінавачвання — Марыя Успенская, удава забітага супрацоўнікамі Камітэта дзяржбяспекі ІТ-спецыяліста Андрэя Зэльцэра. У чэрвені 2022 года за “саўдзел у забойстве супрацоўніка КДБ Дзмітрыя Федасюка” паводле арт. 16 і п. п. 5 і 10, ч. 2 арт. 139 (забойства) Крымінальнага кодэкса ёй прызначылі прымусовае лячэнне ў псіхіятрычным стацыянары. Пра яе лёс нічога невядома ўжо некалькі гадоў.

У большасці выпадкаў прызначэнне прымусовага лячэння ў псіхіятрычным стацыянары было звязана з рэалізацыяй свабоды выказвання меркаванняў, гэта значыць за каментарыі, адзначаюць праваабаронцы. Такіх спраў налічваецца 22. Сярод асуджаных — грамадзянін Латвіі Дзмітрый Сіўко, якога накіравалі на прымусовае лячэнне ў псіхіятрычным стацыянары паводле арт. 369 КК (абраза прадстаўніка ўлады). Таксама за каментарыі паводле ч. 2 арт. 367 (паклёп у дачыненні да прэзідэнта) і арт. 188 (паклёп) КК накіраваны на прымусовае лячэнне Валерый Яроцкі, які неаднаразова быў назіральнікам на выбарах. У 2024 годзе за каментарыі паводле арт. 369 КК на прымусовае лячэнне накіравалі Нэлі Алфёраву, якая раней пераследвалася ў адміністрацыйным парадку па палітычных матывах, у 2020 годзе была назіральнікам на прэзідэнцкіх выбарах.

Самы пажылы з вядомых “Вясне” зняволеных у псіхіятрычным шпіталі — 77-гадовы Міхаіл Ляпейка. Яго судзілі ў 2021 годзе паводле арт. 368 КК (абраза прэзідэнта). У праваабаронцаў няма ніякіх звестак пра мужчыну.

Праваабаронца і дырэктар Офіса па правах людзей з інваліднасцю Сяргей Драздоўскі звяртае ўвагу, што ўся псіхіятрычная дапамога ў Беларусі мае элементы прымусу, што супярэчыць правам чалавека і доказнай медыцыне, а ў клініках людзі аказваюцца ў інфармацыйнай ізаляцыі (інкамунікада).

Праваабаронца звяртае ўвагу, што ў рашэнні суда аб накіраванні чалавека на прымусовае лячэнне не ўказваецца тэрмін такога лячэння, гэта значыць яно працягваецца да таго часу, “пакуль урачы не скажуць, што лячыць яго больш не трэба”. Пасля гэтага пытанне аб спыненні або падаўжэнні прымусовага лячэння перадаецца на разгляд у суд.

“Атрымаць любую інфармацыю аб стане чалавека практычна немагчыма. Для гэтага не трэба нават ствараць асаблівыя ўстановы. Такі рэжым лёгка можна зладзіць для любога пацыента ў любой з псіхіятрычных клінік. Яны першапачаткова падрыхтаваныя для такога рэжыму”, — сказаў Драздоўскі.

Згодна з законам “Аб псіхіятрычнай дапамозе”, рашэнне суда аб прымусовай шпіталізацыі і лячэнні выносіцца толькі ў выпадку знаходжання асобы, якая пакутуе псіхічным разладам (захворваннем) і ўхіляецца ад лячэння ў стане, які абумоўлівае яго непасрэдную небяспеку для сябе і (або) іншых асоб. Таксама падставай з’яўляюцца бездапаможнасць чалавека і магчымасць прычынення ім шкоды свайму здароўю з прычыны пагаршэння стану псіхічнага здароўя.