Літва перадала ў Гаагу дакументы для прыцягнення Лукашэнкі да крымінальнай адказнасці

30 верасня, Позірк. Урад Літвы 30 верасня перадаў у офіс пракурора Міжнароднага крымінальнага суда (МКД) у Гаазе матэрыялы аб “трансгранічных злачынствах супраць чалавечнасці, учыненых Аляксандрам Лукашэнкам і яго саўдзельнікамі ў дачыненні да беларусаў”, паведаміла прэс-служба Народнага антыкрызіснага ўпраўлення (НАУ).

Адзначаецца, што матэрыялы перададзеныя па просьбе і на падставе дакументаў, падрыхтаваных НАУ.

Паводле слоў кіраўніка НАУ Паўла Латушкі, “гэты дзень увойдзе ў гісторыю Беларусі — бо здзейснены першы і на сёння самы важны крок на шляху дасягнення справядлівасці для беларускага народа, для сотняў тысяч ахвяр злачынстваў супраць чалавечнасці, якія здзяйсняюцца дыктатарам Лукашэнкам і яго памагатымі”.

У прэс-службе падкрэслілі, што збор і падрыхтоўку дакументаў аб злачынствах беларускай улады каманда НАУ пачала з красавіка 2023 года. У ліпені 2023-га экспертамі НАУ ў партнёрстве з Цэнтрам права і дэмакратыі Justice Hub была падрыхтаваная “шырокая справаздача з выкладаннем фактаў злачынстваў, доказаў іх здзяйснення, з выкладаннем інструментаў па прыцягненню да адказнасці вінаватых у дадзеных злачынствах”.

Сцвярджаецца, што частка гэтых злачынстваў мелі “трансгранічны характар” — яны здзяйсняліся як на тэрыторыі Беларусі, так і на тэрыторыі краін — удзельніц Рымскага статута МКД.

Сабраныя дакументы ў наступным былі перададзеныя Міністэрству юстыцыі Літвы. “Літоўскі бок прыйшоў да адназначнай высновы — дастаткова падстаў меркаваць, што Лукашэнка і яго саўдзельнікі здзяйсняюць злачынствы супраць чалавечнасці”, — адзначылі ў НАУ.

30 верасня ўрад Літвы перадаў матэрыялы ў Гаагу, дапоўніўшы іх “міжнароднай экспертызай”, мяркуецца, што пасля гэтага будзе распачатае расследаванне. У НАУ звярнулі ўвагу, што “толькі ўрад краіны — ўдзельніцы Рымскага статута можа здзяйсняць такія крокі”.

“У выніку ўпершыню ў гісторыі МКД дзяржава-удзельнік перадае сітуацыю, якая мае месца ў тым ліку на тэрыторыі краіны, якая не з’яўляецца ўдзельніцай Рымскага статута”, — падкрэслілі ў НАУ.

У пракурора МКД “упершыню з’явілася магчымасць расследаваць сітуацыю са злачынствамі супраць чалавечнасці ў беларускім кантэксце”, удакладнілі ў Народным антыкрызісным упраўленні.

Там таксама адзначылі, што сёння ў судзе ў Гаазе знаходзяцца “факты па трох відах злачынстваў, якія здзяйсняюцца рэжымам Лукашэнкі: дэпартацыя, пераслед беларусаў за мяжой і іншыя негуманныя акты аналагічнай цяжкасці”.

Тэрмін “дэпартацыя”, паводле слоў прадстаўнікоў арганізацыі, ужыты, паколькі рэжым Лукашэнкі “вымусіў грамадзянскае насельніцтва пакінуць тэрыторыю Беларусі, стварыўшы атмасферу страху і тэрору з дапамогай негуманнага, жорсткага і зневажаючага годнасць абыходжання, палітыка-матываванага пазбаўлення волі, катаванняў, згвалтаванняў, забойстваў, пазбаўлення фундаментальных правоў і іншых відаў злачынных дзеянняў”.

“Паводле справаздачы 2023 года Парламенцкай асамблеі Савета Еўропы і ацэнкі ўпраўлення вярхоўнага камісара ААН па правах чалавека 2024 года, [з 2020 года] каля 300 тыс. беларусаў былі вымушаныя пакінуць Беларусь. Гэта прыкладна 3,5% ад агульнага насельніцтва краіны. Лічбы сапраўды пужальныя. Што пацвярджае значны маштаб злачынстваў. Большасць ахвяр дэпартацыі знаходзіцца ў Літве і Польшчы. У сувязі з чым быў бы асабліва важны аналагічны крок польскага боку, дзе знаходзіцца большасць ахвяр”, — заяўляе НАУ.

Пад “пераслед беларусаў за мяжой”, адзначае каманда Латушкі, падпадае “сукупнасць дзеянняў рэжыму Лукашэнкі”:

пагрозы жыццю і здароўю;

пераслед сваякоў у Беларусі;

пазбаўленне ўласнасці;

завочныя і палітычна матываваныя прысуды ў парушэнне стандартаў правядзення такіх працэсаў;

пазбаўленне доступу да базавых дзяржаўных паслуг;

атака пэўнай групы людзей па дыскрымінацыйных падставах;

выкарыстанне мовы нянавісці.

“Чыноўнікі, звяртаюся да вас. Многіх з вас робяць шрубкамі ў велізарным злачынным, рэпрэсіўным механізме рэжыму Лукашэнкі. Вы бачыце толькі частку карціны, вас пераконваюць у тым, што нічога страшнага насамрэч не адбываецца. Але адбываецца сапраўдны жах. “Вярхушка” Лукашэнкі, здзяйсняючы злачынствы супраць чалавечнасці, вас выкарыстоўвае. Вам трэба не дапамагаць ім, а бегчы ад іх. За гады свайго кіравання Лукашэнка сфарміраваў дзяржаўную машыну масавых рэпрэсій. У гэтым заключаецца яго дзяржаўная палітыка — палітыка пераследаў, дыскрымінацыя нязгодных, чысткі грамадства. У сённяшнюю “вярхушку”, якая фарміруе і рэалізуе дадзеную палітыку рэжыму, уваходзяць Лукашэнка, Карпянкоў, Церцель, Качанава, Караеў, Кубракоў, Швед, Гара, Хаменка, Эйсманты, Азаронак, Мукавозчык і іншыя. І яны паўстануць перад судом”, — сказаў Латушка.

У НАУ заклікалі іншыя дэмакратычныя краіны ўзяць прыклад з Літвы. “Цягнік “Мінск — Гаага” з пасажырам Лукашэнкі крануўся, і яго ўжо ніхто не спыніць. Лукашэнка і яго паплечнікі будуць прыцягнутыя да адказнасці. Нам важная падтрымка як мага большай колькасці краін, каб адказнасць наступіла як мага раней. Мы ўпэўненыя, што гэта прывядзе да ордэра на арышт Лукашэнкі”, — адзначае Народнае антыкрызіснае ўпраўленне.

У арганізацыі выказалі ўдзячнасць ураду Літвы, у прыватнасці, намесніку міністра юстыцыі Габіі Грыгайтэ-Даўгірдэ, а таксама прадстаўніку краіны па міжнародна-прававой адказнасці Рычарду Дзіковічу.

НАУ падзякавала за падтрымку таксама дэпутату Еўрапейскага парламента Дайнюсу Джалімасу і Цэнтру права і дэмакратыі Justice Hub (Літва).

Каманда Латушкі заклікала міжнародную супольнасць падтрымаць працу Міжнароднай платформы па прыцягненні да адказнасці для Беларусі (IAPB) і арганізацый, якія туды ўваходзяць: праваабарончага цэнтра “Вясна”, Міжнароднага камітэта па расследаванні катаванняў у Беларусі, арганізацыі Redress (Вялікабрытанія), Dignity (Данія).

“Пасля дэмакратычных зменаў Беларусь стане паўнавартасным удзельнікам сістэмы міжнароднага крымінальнага правасуддзя. Гэта гарантуе, што ні адзін міжнародны злачынец не зможа схавацца ад адказнасці ў дэмакратычнай, незалежнай, еўрапейскай Беларусі”, — заяўляе НАУ.