Алексіевіч: Мірны пратэст не меў шанцаў, паколькі побач Пуцін
23 кастрычніка, Позірк. Памяць аб жніўні 2020 года “будзе захоўваць годнасць беларусаў вельмі доўга”, сказала лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры Святлана Алексіевіч у інтэрв’ю Deutsche Welle у Берліне.
Паводле Алексіевіч, беларускія эліты не чакалі, што людзі здольныя на пратэст. У коле сяброў пісьменніцы казалі, што “народ спіць, пратэст немагчымы”, адзначыла яна.
Калі ж пратэст здарыўся, было “мала людзей, якія яго асэнсоўвалі”: “Гэта было проста свята — якія мы добрыя, якія мы прыгожыя. І ўвогуле будучыня — вось яна побач, а ўсё аказалася больш жорсткай”.
“Мірны пратэсту не меў шанцаў перамагчы, паколькі побач напагатове быў Пуцін”, — дадала пісьменніца.
Беларусы ў 2020 годзе “сталі нацыяй” і паказалі, што можна спрабаваць нечага дабівацца без гвалту, лічыць Алексіевіч.
Яна падкрэсліла, што не была гатова заклікаць людзей да сілавога пратэсту, які яна звязвае з ахвярамі і праліццём крыві найперш сярод маладых людзей.
Алексіевіч выказала меркаванне, што нават калі б пралілася кроў, “праз Расію беларусы б не жылі ў іншай краіне”.
“Мы бачым, на што здольны Пуцін. Беларусь ляжала б у руінах, як зараз ляжыць у руінах Украіна. Мы ўсё зрабілі правільна. Мы даказалі сабе, свету, што ўсё ж XXI стагодзьдзе, што трэба неяк інакш, без крыві. І гэта некрасаўскае, што справа моцная, калі пад ёй струменіцца кроў (“Памрэш не дарма, справа трывала, Калі пад ім струменіцца кроў”, Мікалай Някрасаў. — “Позірк”.) не павінна быць нашым дэвізам”, — растлумачыла яна.
“Нельга сказаць, што мы прайгралі. Мы сталі іншымі, свет пачаў глядзець на нас іншымі вачыма, гэта вельмі шмат значыць”, — дадала Алексіевіч.
Разважаючы аб тым, як будуць будавацца адносіны ў грамадстве ў Беларусі пасля змены ўлады, пісьменнік заявіла, што “будучыня за любоўю, аднак размова не ідзе аб тым, каб перавярнуць старонку”, што прапаноўваў зрабіць Аляксандр Лукашэнка ў 2020 годзе.
“Трэба прабачаць, інакш гэта бездань зацягне нас зноў. Гэта будзе тое, што рабілі бальшавікі. Трэба тое, што адбылося, асэнсаваць, адрэфлексаваць, канкрэтных вінаватых пакараць, а не тое, што сусед на суседа і грамадзянская вайна. Я вельмі баюся грамадзянскай вайны, гэта не выйсце”, — адзначыла Алексіевіч.
Гаворачы пра беларускую эміграцыю, пісьменніца падкрэсліла, што “гэты вопыт павінен даць сілы для новага нараджэння, кожны павінен прадумаць сябе, прадумаць будучыню”: “Калі мы, як звычайна, застаемся ў пастцы плачу гэтага сусветнага, мы не рухаемся наперад. Усё жыццё ідзе на плач. Трэба знаходзіць дух”.
Яна параіла тым, хто пакінуў Беларусь, атрымліваць адукацыю, падарожнічаць, калі магчыма — рыхтавацца да Беларусі будучыні.
Адказваючы на пытанне: “А што, калі беларусы яго не дачакаюцца?”, Алексіевіч сказала: “Дачакаемся, час нельга перамагчы. Максімум 10 год, але я думаю, яшчэ менш. Многае будзе залежаць ад Еўропы і тых працэсаў, якія будуць у Расіі. Але пакуль у Расіі я не бачу сіл супраціву. <…> Шлях да свабоды — працяглы працэс, а мы думалі, свята за акном”.
У красавіку Алексіевіч і яшчэ 53 лаўрэаты Нобелеўскай прэміі падпісаліся пад адкрытым зваротам да Лукашэнкі, генеральнага сакратара ААН Антонія Гутэрыша, урадавых органаў Польшчы і іншых краін з заклікам падтрымаць палітычную амністыю ў Беларусі.
Алексіевіч — першы ляўрэат згаданай прэміі ў гісторыі незалежнай Беларусі. Летам 2020 года ўвайшла ў прэзідыум першага складу Каардынацыйнай рады. 9 верасня таго ж года ў яе менскую кватэру спрабавалі патрапіць невядомыя. Тады Алексіевіч папрасіла журналістаў дзяжурыць каля яе дома, падтрымаць літаратара прыехалі заходнія дыпламаты. Неўзабаве пасля гэтага пісьменніца з’ехала з краіны. Цяпер жыве ў Германіі.