Ва ўмовах аўтарытарнага рэжыму Канстытуцыя дрэнна прыжываецца — Лябедзька
Апублікавана на адкрытай версіі “Позірку” 15 сакавіка 2025 года ў 07:21
14 сакавіка, Позірк. Дзень 15 сакавіка ў Беларусі — “дзіўны дзень календара”. Гэта — “Дзень Канстытуцыі, але без адчування свята”, — заявіў у каментары “Позірку” дарадца дэмакратычнага лідара Беларусі Святланы Ціханоўскай па канстытуцыйнай рэформе і парламенцкім супрацоўніцтве Анатоль Лябедзька.
Паводле яго слоў, гэта адбываецца таму, што “ва ўмовах аўтарытарнага рэжыму, дыктатуры Канстытуцыя дрэнна прыжываецца”. “Нават дрэнная Канстытуцыя, такая супярэчлівая, “абрэзаная”, як цяперашняя ў Беларусі, — гэта ўсё роўна пэўныя правілы, гэта “чырвоныя сцяжкі”, за якія непажадана заходзіць дзяржаве, уладзе. Таму яна перашкаджае”, — сказаў палітык.
Адпаведна, лічыць Лябедзька, “не будзе перабольшаннем заявіць, што Канстытуцыя ў Беларусі — гэта па-ранейшаму “палітвязень нумар адзін”. Менавіта гэта тлумачыць, што ў Беларусі сёння, паводле падлікаў праваабаронцаў, больш за 1.200 палітвязняў. Гэта ўзаемазвязана”.
“На жаль, за 30 гадоў пагардлівае стаўленне да Канстытуцыі склалася не толькі ва ўлады. Да Асноўнага закона абыякавая большасць грамадзян. Бо Канстытуцыя і жыццё звычайнага беларуса — гэта паралельныя прамыя, якія не перасякаюцца, хоць так не павінна быць”, — мяркуе ён.
“А што тычыцца чыноўнікаў, — працягнуў Лябедзька, — то гатовы сцвярджаць, што 99% з іх сёння не здалі б экзамен па Канстытуцыі, сярод іх былі б суцэльныя “двоечнікі”.
Дарадца дэмлідара адзначыў, што “20% краін свету адносяцца да катэгорыі “свабодных дзяржаў” (згодна з нядаўна апублікаваным рэйтынгам палітычных і грамадзянскіх свабод Freedom in the World — “Позірк”.). “І ў гэтых краінах Канстытуцыя — закон прамой дзеяння. Гэта азначае, што ўся сістэма падпарадкавана Канстытуцыі. У ёй прапісаныя такія паняцці, як справядлівасць, сумленнасць, “правілы гульні” для грамадзян, грамадства, улады… Таму для людзей вельмі важна, што напісана ў Канстытуцыі. У ёй важны любы сказ, любая коска, і ўсе гэта разумеюць, бо гэта — іх светаўладкаванне, штодзённае жыццё. І ў гэтых 20% краін грамадзяне адчуваюць сябе паспяховымі, багатымі, шчаслівымі і маюць перспектывы”, — падкрэсліў Лябедзька.
“Беларусь жа патрапіла ў 40% краін з дыктатурамі і аўтарытарнымі рэжымамі. Для такіх рэжымаў Канстытуцыя — гэта паперка, рулон туалетнай паперы. Адпаведна, у такіх краінах мінімальны ўзровень жыцця і абароны правоў і свабод грамадзян. Прычым апошняе можа цалкам адсутнічаць”, — мяркуе Лябедзька.
“Каб нам ажыццявіць рух з “клаакі” хаця б у лік 40% дзяржаў, якія знаходзяцца паміж свабодай і дыктатурай, а ў перспектыве патрапіць у 20% свабодных дзяржаў, нам патрэбна Канстытуцыя новай Беларусі, — перакананы суразмоўца. — Яе падрыхтаваны праект, калі ён стане законам прамога дзеяння, зможа забяспечыць дастаткова высокі ўзровень жыцця людзей, іх абароны. Там будзе дакладнае раздзяленне паўнамоцтваў, а ўлада будзе адказнай перад выбаршчыкам, падаткаплатнікам”.
“Дзеля гэтага мы і падрыхтавалі праект — каб не быць у клаацы, а жыць у свабоднай краіне. Гэта — наша задача, наша мэта. Я аптыміст і разумею, што сёння Канстытуцыя новай Беларусі — гэта мара, але заўтра яна можа стаць планам дзеянняў, а паслязаўтра — рэальнасцю, у якой мы ўсе хацелі б жыць”, — адзначыў дарадца Ціханоўскай.
Канстытуцыя незалежнай Рэспублікі Беларусь была прынятая Вярхоўным Саветам 12-га склікання 15 сакавіка 1994 года.
24 лістапада 1996 года Асноўны закон быў абноўлены і дапоўнены на рэферэндуме, у выніку чаго Лукашэнка атрымаў фактычна неабмежаваныя паўнамоцтвы.
На рэферэндуме 17 кастрычніка 2004 года з Канстытуцыі было выключана палажэнне, якое абмяжоўвала права аднаго чалавека абірацца прэзідэнтам больш чым на два тэрміны.
27 лютага 2022 года на рэферэндуме былі прынятыя змены ў Канстытуцыю, сярод якіх — легалізацыя Ўсебеларускага народнага сходу, вяртанне нормы аб абмежаванні знаходжання на пасадзе прэзідэнта адной асобы (не больш за два тэрміны), увядзенне недатыкальнасці для былога прэзідэнта, манаполіі дзяржаўнай ідэалогіі, скасаванне пункта аб нейтральным і бяз’ядзерным статусе краіны.