У Беларусі была рэальная спроба вайсковага перавароту, асуджана не менш за тры афіцэры — Зянковіч

12 траўня, Позірк. У Беларусі ў 2022–2023 гадах была зроблена рэальная спроба вайсковага перавароту, у сувязі з гэтым асуджана не менш за тры афіцэры 5-й асобнай брыгады спецыяльнага прызначэння, паведаміў на прэс-канферэнцыі 12 траўня былы палітвязень, беларуска-амерыканскі адвакат Юрый Зянковіч.

Паводле яго слоў, цяпер трое афіцэраў адбываюць пакаранне, яны прыгавораныя да тэрмінаў зняволення ад 15 да 20 гадоў. Са спасылкай на “сведак” Зянковіч паведаміў, што асуджаныя падвяргаліся фізічнаму ўздзеянню, “былі сур’ёзна збітыя”.

“Імёны іх невядомыя, але інфармацыя дастаткова правераная і ў дадзеным выпадку я гатовы адказваць за свае словы, — сказаў экс-палітвязень. — <…> Калі знайшлася адна група афіцэраў, можа знайсціся і іншая. Цяпер добрых варыянтаў змены ўлады ў Беларусі не існуе. Між тым, як людзі галасуюць на выбарах, і вынікамі выбараў няма прычынна-следчай сувязі. У грамадстве ёсць чаканні. Кожны чалавек смяротны, Аляксандр Лукашэнка таксама. Большасць беларусаў чакаюць, калі праблема вырашыцца сама сабой”.

У 2021 годзе Зянковіч, паводле яго слоў, лічыў, што для Беларусі будзе лепш, калі ўладу ў краіне возьмуць вайскоўцы: “Вайскоўцы — заўсёды патрыёты сваёй краіны, яны не дапусцяць вайны ў сваёй краіне, не дапускаюць, як правіла, нейкіх звышжорсткіх рэпрэсій, акрамя неабходнага гвалту. І яны рана ці позна сыходзяць у казармы, бо армія не створаная для кіравання краінай. І вайскоўцы гэта выдатна разумеюць”.

Адвакат падкрэсліў, што за пераварот, у якім быў абвінавачаны ён і іншыя фігуранты “справы змоўшчыкаў”, адказваў падпалкоўнік Іван Жураўскі, у той час афіцэр Генеральнага штаба Узброеных сіл.

Жураўскі быў укаранёны ў шэрагі “змоўшчыкаў” і стаў асноўным сведкам па справе, адзначыў Зянковіч. Паводле яго сцвярджэння, гэты чалавек даваў гарантыі, што ў перавароце ўдзельнічае “пяць батальёнаў — два танкавыя, тры мотастралковыя”. Пры гэтым сам Зянковіч і іншыя фігуранты — Аляксандр Фядута і Рыгор Кастусёў — абвінавачваліся ў тым, што “займаліся не пераваротам, а планам рэфармацыі Беларусі”.

Былы палітвязень адмаўляе, што ў “змоўшчыкаў” быў план знішчэння Лукашэнкі: “Маё асабістае перакананне, што чалавек, які аказваецца на месцы зрынутага дыктатара, павінен сам вырашыць для сябе, чаго ён хоча. Калі ён хоча пакінуць краіну, значыць, трэба даць яму такую магчымасць. Калі ён хоча застацца ў краіне, значыць, трэба яму даць такую магчымасць. Магчыма, да яго будуць юрыдычныя прэтэнзіі, але гэта ўжо павінны вырашаць суды. І трэці варыянт: калі ён лічыць, што жыццё скончана і жыць ён далей не хоча, гэта яго асабісты выбар. <…> Я катэгарычны праціўнік забойства каго-небудзь, Фядута таксама катэгарычны праціўнік, і большасць галасоў у [нашых] чатах таксама выказаліся супраць фізічнай ліквідацыі Лукашэнкі”.

Адказваючы на пытанне, ці лічыць ён авантурай тое, што адбылося, Зянковіч сказаў, што ідэя ўмяшання арміі ў падзеі пасля выбараў 2020 года “лунала ў паветры”: “Нашы спробы пошуку вайскоўцаў былі заснаваныя на падобнай логіцы, яны не былі беспадстаўнымі. Тое, што мы натыкнуліся на спадара Жураўскага, а не на прадстаўнікоў той жа групы афіцэраў з мар’інагорскага спецназа, прывяло да таго што я, спадар Кастусёў і спадар Фядута былі арыштаваныя”.

Лукашэнка наведваў 5-ю брыгаду спецыяльнага прызначэння ў Мар’інай Горцы (Пухавіцкі раён, Мінская вобласць) у ліпені 2020 года. Брыгада была сфарміраваная 1 студзеня 1963 года. Яе вайскоўцы ў 1985–1988 гадах ваявалі ў Афганістане (для гэтага быў створаны 334-ы асобны атрад спецыяльнага прызначэння), а ў пачатку 1990-га выконвалі ўрадавае заданне па стабілізацыі становішча ў Армянскай ССР.

З траўня 2007 года воінскае фарміраванне ўваходзіць у склад сіл спецыяльных аперацый Узброеных сіл.

Брыгада прызначана для выканання разведвальных і спецыяльных задач як у глыбокім тыле праціўніка, так і на сваёй тэрыторыі. Яна складаецца з упраўлення брыгады, пяці атрадаў спецпрызначэння, у тым ліку двух афіцэрскіх, і падраздзяленняў забеспячэння. На яе ўзбраенні знаходзяцца аўтамабілі падвышанай праходнасці “Волат”, “Цмок” і стралковая ўзбраенне (аўтаматы і кулямёты, снайперскія вінтоўкі і іншае).

Пра вызваленне Зянковіча стала вядома 30 красавіка. На прэс-канферэнцыі ён адзначыў, што вызваленне стала магчымым дзякуючы амерыканскаму прэзідэнту Дональду Трампу, у ім удзельнічала мінімум 15 дыпламатаў. Цяпер мужчына знаходзіцца ў ЗША.

Летась Зянковіч звярнуўся да Лукашэнкі з вуснай просьбай аб памілаванні і магчымасці вярнуцца ў ЗША. Заяву ён зрабіў у прадэманстраваным 19 верасня на тэлеканале “Беларусь 1” фільме “Забойная змова. Мэта — Лукашэнка”. Як грамадзянін ЗША ён таксама звярнуўся да на той час кандыдатаў на пасаду прэзідэнта Камалы Харыс і Трампа з просьбай паспрыяць яго “хутчэйшаму вяртанню ў Злучаныя Штаты”.

Пазней, у кастрычніку, стала вядома, што суд Ленінскага раёна Магілёва прыгаварыў Зянковіча яшчэ да 2 гадоў пазбаўлення волі паводле арт. 411 КК (злоснае непадпарадкаванне адміністрацыі папраўчай установы).

5 верасня 2022 года Мінскі абласны суд прыгаварыў Зянковіча да 11 гадоў зняволення паводле ч. 1 арт. 357 (змова, здзейсненая з мэтай захопу дзяржаўнай улады неканстытуцыйным шляхам), ч. 1 арт. 361¹ (стварэнне экстрэмісцкага фарміравання і кіраўніцтва такім фарміраваннем), ч. 3 арт. 361 (публічныя заклікі да захопу дзяржаўнай улады, здзяйснення іншых дзеянняў, накіраваных на прычыненне шкоды нацыянальнай бяспецы Беларусі) і ч. 3 арт. 130 (узбуджэнне сацыяльнай варожасці і варожасці па прыкмеце іншай сацыяльнай прыналежнасці, учыненыя групай асоб) КК.

Пры гэтым мужчына заключыў дасудовае пагадненне са следствам, якое прадугледжвае прызнанне віны і, пры неабходнасці, садзейнічанне ў выкрыцці іншых фігурантаў справы. Паводле арт. 468⁸ Крымінальна-працэсуальнага кодэкса, у дакуменце “павінны быць прапісаныя нормы крымінальнага закона аб прызначэнні пакарання, якія могуць быць ужытыя ў дачыненні да падазраванага (абвінавачанага) пры выкананні ім абавязацельстваў, прадугледжаных дасудовым пагадненнем аб супрацоўніцтве”. На практыцы гэта азначае змякчэнне прысуду.

У снежні 2022 года ў судзе Мядзельскага раёна (Мінская вобласць) адбыўся новы працэс у дачыненні да палітвязня. Зянковіча прызналі вінаватымі паводле арт. 369 КК (абраза прадстаўніка ўлады), тэрмін яго пакарання павялічыўся на паўгода.

Адметна, што астатнім фігурантам “справы змоўшчыкаў” Мінаблсуд прызначыў меншыя тэрміны пазбаўлення волі. На 10 гадоў зняволення быў асуджаны старшыня дэ-юрэ ліквідаванай Партыі БНФ Рыгор Кастусёў (3 ліпеня 2024 года стала вядома, што палітык, які пакутуе на анкалагічнае захворванне, выйшаў на волю па памілаванні), такі ж тэрмін атрымаў палітолаг і літаратуразнаўца Аляксандр Фядута. Бухгалтар Зянковіча Вольга Галубовіч і кіроўца вялікагрузнага аўтамабіля Дзяніс Краўчук былі прыгавораныя да 2,5 года пазбаўлення волі.

Па гэтай жа справе праходзілі псіхіятр Дзмітрый Шчыгельскі, экс-супрацоўнік спецпадраздзялення МУС “Алмаз” Ігар Макар, а таксама Аляксандр Перапечка, Павел Кулажэнка і Віталь Макаранка, якія пражываюць за мяжой.

29 лістапада 2022 года Вярхоўны суд пакінуў рашэнне па “справе змоўшчыкаў” без зменаў.