31 ліпеня, Позірк. Пастанову аб заснаванні Медаля Няскораных (Ларысы Геніюш) Аб’яднаным пераходным кабінетам (АПК) падпісала 30 ліпеня яго кіраўніца Святлана Ціханоўская.
Паводле інфармацыі АПК, медаль будзе ўручацца беларускім і замежным грамадзянам, якія сваёй актыўнай дзейнасцю “спрыялі абароне і ўмацаванню ў Беларусі ідэалаў дэмакратыі і правоў чалавека, развіццю беларускай грамадзянскай супольнасці або праявілі асабістую адвагу, стойкасць і ахвярнасць у дзейнасці на карысць прасоўвання ідэалаў дэмакратыі і правоў чалавека”.
Адна асоба можа атрымаць гэтую ўзнагароду толькі аднойчы. Медалём могуць узнагародзіць пасмяротна.
“Асоба, у гонар якой названы медаль, — Ларыса Геніюш — сапраўдная беларуская гераіня, якая ніколі не схіліла галаву перад чэкістамі, выжыла ў лагерах, не прыняла савецкае грамадзянства і ахвяравала асабістым шчасцем дзеля радзімы, — заявіла прадстаўніца АПК па нацыянальным адраджэнні Аліна Коўшык. — Захапляюся нашымі суайчыннікамі, якія сёння працягваюць яе справу. Вельмі важна адзначыць дасягненні нязломных беларусаў — тых, для каго правы чалавека — найвышэйшая каштоўнасць”.
На адным баку медаля выяўлены партрэт Геніюш, на іншым — надпіс “Жыць для Беларусі” і птушка ў палёце. АПК адзначае, што надпіс — фрагмент верша паэткі, які сімвалізуе яе “непахіснасць і вернасць <…> нацыянальным і дэмакратычным ідэалам, фактычна яе запавет наступным пакаленням беларусаў”. Птушка ёсць сімвалам “свабоды, надзеі на вызваленне і перамогі над прыгнятальнікамі”.
Творчасць Ларысы Геніюш (1910–1983) стала вядома ў Беларусі падчас кароткага перыяду нацыянальнага адраджэння ў 1990-х гадах. Яе “Выбраныя творы” 2000 года выдання ў жніўні 2023-га ўлады прызналі “экстрэмісцкімі матэрыяламі”.
З 1935 года і да арышту савецкімі спецслужбамі ў 1948-м Геніюш працавала ва ўрадзе Беларускай Народнай Рэспублікі ў Празе. Была ў зняволенні спачатку ў Чэхіі, пасля ў сталінскіх лагерах — ёй паставілі ў віну супрацоўніцтва з нацыстамі. Выйшла на волю ў 1956 годзе. Не была рэабілітаваная, нягледзячы на некалькі запытаў грамадскасці на гэты конт. Памерла ў Беларусі.
