Спецдакладчык ААН: Сітуацыя з правамі чалавека ў Беларусі працягвае пагаршацца

5 чэрвеня, Позірк. Сітуацыя ў галіне правоў чалавека ў Беларусі працягвае пагаршацца, палітычныя рэпрэсіі накіраваныя супраць грамадзян не толькі ўнутры краіны, але і за яе межамі. Пра гэта гаворыцца ў новай справаздачы спецыяльнага дакладчыка ААН па правах чалавека ў Беларусі Анаіс Марэн.

У дакуменце адзначаецца, што сітуацыя ў Беларусі “застаецца вельмі трывожнай і патрабуе пастаяннай увагі з боку Савета па правах чалавека”.

Спецдакладчык паўтарыла рэкамендацыі, агучаныя ў яе папярэдніх дакладах, і рэкамендавала ўраду Беларусі пачаць “аператыўныя, эфектыўныя, бесстароннія і празрыстыя расследаванні ўсіх выпадкаў смерці ў месцах пазбаўлення волі”.

Марэн заклікала ўлады ў Мінску “неадкладна пакласці канец жорсткаму абыходжанню ў месцах пазбаўлення волі”, “аператыўна і эфектыўна расследаваць усе меркаваныя выпадкі” такога абыходжання з мэтай “прыцягнення да адказнасці і пакарання вінаватых”, а таксама “прадастаўлення кампенсацыі ахвярам”.

На думку спецдакладчыка, варта адмяніць артыкул 411 Крымінальнага кодэкса (злоснае непадпарадкаванне патрабаванням адміністрацыі папраўчай установы), паводле якога палітвязням павялічваюць тэрміны пазбаўлення волі, “пакласці канец практыцы ўмяшання ў асабістае жыццё былых зняволеных пад выглядам “прафілактычных” мерапрыемстваў”, і інш.

Марэн звярнула ўвагу на пагаршэнне сітуацыі з правамі чалавека на фоне ўступлення Беларусі ў новы выбарчы цыкл.

У дакладзе гаворыцца пра ўшчамленне права на свабоду асацыяцый і паказваецца на “мэтанакіраванае выкараненне незалежных арганізацый у Беларусі з 2021 года”, у тым ліку ініцыятыў грамадзянскай супольнасці, палітычных партый, прафсаюзаў, калегіі адвакатаў і рэлігійных арганізацый.

Спецдакладчык адзначае, што смерць зняволеных “пры ненатуральных абставінах” стварае “прэзумпцыю адвольнага пазбаўлення жыцця дзяржаўнымі ўладамі ў парушэнне артыкула 6 Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах”. Такая прэзумпцыя, перакананая Марэн, “можа быць аспрэчаная толькі на падставе належнага расследавання”.

У дакуменце адлюстраваная сітуацыя з беларускай мовай, якая “ўсё часцей успрымаецца як прыкмета палітычнай нелаяльнасці”, і “на загад кіраўніцтва або са страху дыскрымінацыі ад яе адмаўляюцца на карысць расійскай у сферы дзяржаўнага кіравання, адукацыі, культуры і сродкаў масавай інфармацыі”. Паводле наяўных даных, адзначаецца ў дакладзе, у пенітэнцыярных установах была канфіскаваная літаратура на беларускай мове, а зняволеныя, якія размаўляюць па-беларуску, падвяргаюцца больш суроваму абыходжанню.

Як накіраваны “супраць жанчын і прадстаўнікоў ЛГБТ+” Марэн ацэньвае прадстаўлены ў лютым 2024 года генеральным пракурорам Андрэем Шведам законапраект, які прадугледжвае адміністрацыйную адказнасць за “прапаганду нетрадыцыйных сямейных адносін”, уключаючы “прапаганду ненармальных адносін, педафіліі і добраахвотнага адмовы ад дзетараджэння”.

“Спецыяльны дакладчык асуджае гэтую ініцыятыву як супярэчную праву на свабоду выказвання меркаванняў (артыкул 19 Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах) і праву на недатыкальнасць прыватнага жыцця (артыкул 17 Пакта) і выказвае шкадаванне з нагоды таго, што яна можа прывесці да дыскрымінацыі ў парушэнне артыкула 26 Пакта”, — адзначаецца ў дакладзе.

Мандат спецдакладчыка па пытанні аб становішчы ў галіне правоў чалавека ў Беларусі заснаваны ў 2012 годзе і з тых часоў штогод падаўжаецца. З лістапада 2018 года пасаду займае Анаіс Марэн (Францыя).